Gmina Unisław

A A A Służba zdrowia w powiecie chełmińskim u zarania niepodległości

W listopadzie 1918 roku w wyniku podjętego czynu i wysiłku zbrojnego przez żołnierzy polskich, walczących  na różnych frontach  Europy pod różnymi barwami oraz pod wpływem pomyślnie ukształtowanej sytuacji międzynarodowej odrodziła się RZECZYPOSPOLITA.

Pomorze musiało poczekać ponad rok aby wolność zawitała na te tereny. Na mocy podpisanego Traktatu Wersalskiego 28.06.1919 (stronę Polską reprezentowali Ignacy Paderewski i Roman Dmowski) Polska odzyskała znaczną część Pomorza z gwarantowanym dostępem do Bałtyku. W wyniku dalszych prac i uzgodnień ustalono chronologiczny plan przejmowania Pomorza, tj. od 17.01.1920 do 11.02.1920 r (Toruń 18.01.1920, Chełmża 21.01.1920 ,Chełmno 22.01.2019 Bydgoszcz 20.01.1920) przez wojska frontu Wielkopolskiego gen. J. Dowbór -Muśnickiego i Pomorskiego gen. Józefa Hallera. 22 stycznia Chełmno i powiat Chełmiński były wolne. Do Chełmna wkroczył oddział armii gen. Hallera pod dowództwem płk. Żegoty-Januszajtisa który został  Komendantem twierdzy Chełmno.

 

W Chełmnie jak i w powiecie, według ówczesnych władz powiatu, „zdrowotność i hygena” były zadowalające. W 1919 roku w powiecie chełmińskim pracowało 9 lekarzy – 5 Niemców i 4 Polaków (dr Bogusławski, dr Krefft, dr Klimkiewicz i dr Ziętak, dr Krefft i dr Ziętak zmarli na dur plamisty walcząc z plagą  epidemii). Na początku lat 20-tych w powiecie Chełmińskim praktykowało 8 lekarzy - 2 Niemców i 6 Polaków (Doktorzy: Ponath, Altendorf, Drążkowski, Bogusławski, Putkamer-Kleszczyńska, Wasielewski , Watta-Skrzydlewski – w Unisławiu i Zieliński w Lisewie. Dodatkowo w Chełmnie służyło dwóch lekarzy wojskowych zabezpieczających wojska garnizonu (rotacyjnie się zmieniających).

 

Opieka stomatologiczna sprawowana była przez trzech lekarzy dentystów: J. Bielawską, J. Nierzwickiego i Schluckera, oraz czterech techników dentystycznych. Niestety wszyscy mieszkali i pracowali w Chełmnie co utrudniało dostępność dla mieszkańców odległych wsi.

 

Ważną rolę w sprawowaniu opieki medycznej, w szczególności nad kobietami ciężarnymi jak i niemowlętami sprawowały akuszerki (położne) - zwane również ,,Babkami” które nie tylko odbierały porody a także sprawowały opiekę profilaktyczną nad dziećmi, nierzadko udzielając porady innym pacjentom wobec braku opieki lekarskiej. Na terenie powiatu pracowało 18 położnych, przy czym starano się, aby zabezpieczyć  równomierne ich rozmieszczenie, aby zapewnić opiekę w odległych wsiach (w Unisławiu położną była Matylda Wysocka). Chełminianie  i mieszkańcy powiatu mogli leczyć się w trzech szpitalach:

1. Zakład Sióstr Miłosierdzia - znajdował się w klasztorze. Siostry zakonne pełniły funkcję pielęgniarek i opiekunek. Ordynatorem była dr Irena Putkamer-Kleszczyńska. Szpital miał dwa oddziały: wewnętrzno-zakaźny i dziecięcy (125 łóżek). Zakład posiadał własne laboratorium, aparat rentgenowski oraz dział fizjoterapii. Przy zakładzie zorganizowano ,,przytułek dla osób starszych, sierot i podrzutków”.
2. Lecznica Powiatowa - znajdowała się na terenie dzisiejszego szpitala powiatowego, posiadała dwa oddziały: chirurgiczny oraz ginekologiczno–położniczy (85 łóżek). Szpital posiadał  dwie sale operacyjne, gabinet rentgena oraz laboratorium. Wyposażony był we własny agregat prądotwórczy i miał centralne ogrzewanie. Naczelnym lekarzem był chirurg dr Bogusławski.
3. Szpital Wojskowy - umiejscowiony na ul. Parkowej – służył głównie dla zabezpieczenia medycznego wojska garnizonu chełmińskiego jak i na potrzeby rannych żołnierzy w wojnie polsko-bolszewickiej. Szpital został zlikwidowany w 1922 roku.

 

Sieć aptek w powiecie prawdopodobnie w ówczesnych czasach zaspokajała potrzeby mieszkańców. W Chełmnie były 4 apteki, jedna była w Unisławiu i jedna w Lisewie. Leki sprzedawane w aptekach był w znacznej większości recepturowe – robione.

 

Największymi problemami w tym okresie z jakimi borykała się służba zdrowia to choroby zakaźne i szerzące się epidemie. Trwająca wojna polsko-bolszewicka, znacznie obniżone standardy życia z tym związane, niedożywienie,  duża migracja ludności oraz brak szczepień sprzyjało wzrostowi zachorowań na choroby zakaźne. Szczególnie groźną była epidemia duru plamistego prawdopodobnie przyniesioną przez jeńców bolszewickich. Zanotowano wówczas około 70 przypadków i 12 zgonów z powodu duru. Z innych chorób zakaźnych dzisiaj prawie już niespotykanych to: jaglica, dur brzuszny, dur powrotny, czerwonka i gruźlica. Duża śmiertelność wynikająca z zachorowań spowodowana była małym spektrum leków będących wówczas w użyciu – przede wszystkim nie było wówczas jeszcze antybiotyków.

 

Osoby uprawnione do bezpłatnego leczenia i świadczeń pobieranych z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczeni byli w Miejskiej, Wiejskiej, Zakładowej Kasie Chorych Inspekcji Dróg Wodnych, oraz Zakładowej Kasi Chorych Cukrowni Unisław (270 zgłoszonych do ubezpieczenia w Unisławiu). Ogółem ubezpieczonych było około 8000 osób na ogólną liczbę mieszkańców powiatu około 50.000 (z czego Niemcy stanowili około 25% pod koniec 1920 roku). Ówczesna składka na ubezpieczenie wynosiła 6,5% płacy. Pod koniec 1920 roku powołano Powiatową Kasą Chorych która zastąpiła istniejące Kasy Chorych.

 

U progu niepodległości na Ziemi Chełmińskiej służba zdrowia – infrastruktura, personel organizacja - były na dobrym poziomie jak na wojenne czasy. Brak walk i zniszczeń wojennych, pokojowe przejęcie obszaru, wszystko to stworzyły dobre warunki do rozwoju powiatu.

 

Opracował: Zbigniew Maniszewski

Dane źródłowe:

Powiat i Miasto Chełmno 1923 autorzy Jan Dziedzic i Paweł Ossowski

Wspomnienie chełmińskiego lekarza - Franciszek Wasielewski

Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej ,,Pomorze w Granicach Polski Odrodzonej” Szulczyński, Zalewski