Gmina Unisław

LOKALNA HISTORIA

W roku 2022 Unisławski Zakład Przetwórstwa Owocowo – Warzywnego „Unisław” , dawniej „Unamel” obchodzi 100-lecie powstania fabryki. Jest to dobry moment, aby wskazać początki  działalności najsłynniejszego lokalnie zakładu.

Reklama sztucznego miodu „UNAMEL” „WERAMEL” w czasopismach w latach 1920 – 1933 i początki działalności. Przy okazji warto zwrócić uwagę na tekst, ilustracje i formę ogłoszeń.

Fabryka powstała w 1922 r. jako fabryka miodu sztucznego, w pobudowanym naprędce na jesieni budynku fabrycznym produkowano dziennie około 100 cetnarów miodu sztucznego. Popyt był duży dlatego w 1923 w innym miejscu wybudowano nową obszerną fabrykę, na razie także do miodu sztucznego. Popyt na miód stopniowo się zmniejszał dlatego przystąpiono do fabrykacji cukierków „drażetek” i syropu jadalnego. W roku 1927 przyłączono do fabryki nowoutworzony oddział do wyrabiania potrzebnego dla fabrykacji cukierków, syropu Capilair. Wytwórczość tego syropu sprawiała kłopot z powodu braku osób wykwalikowanych lub zaznajomionych z tą wytwórczością, gdyż poza fabryką „UNAMEL”, która wyrabia syrop Capilair do cukierków we własnym zakładzie podobnej fabryki nie ma w Polsce. Rozwój fabryki w ostatnim czasie postępuje naprzód z powodu najnowszych urządzeń technicznych. Zaznaczyć wypada, że fabryka mieści się w całkowicie nowocześnie budowanych halach i budynkach fabrycznych, (Słowo Pomorskie, 1929 r.).

29 sierpnia 1925 r zakład zmienił nazwę. Z dotychczasowej firmy: Fabryka miodu sztucznego „Unamel” Dr. W A. Henatsch Unisław – Pomorze otrzymała nazwę Dr. W A Henatsch Unisław Fabryka wyrobów cukrowych ( Nadwiślanin 1925 r.).

Z reklamy, która ukazała się w gazecie „Słowo Pomorskie” z 1933 r. możemy wnioskować, że zmieniła się po raz kolejny  nazwa, jednak nie mamy pewności kiedy dokładnie, wówczas to reklamując swoje wyroby podpisano Zakład Przemysłowy UNAMEL.

Dr. W A Henatsch zadbał o reklamę miodu sztucznego, ale też o jedyną taką wówczas w Polsce fabrykę, która bazowała na wzór amerykański. Właściciel dbał o to, aby produkty były pochodzenia krajowego (ziemniaki, owoce). W Unisławiu uprawiono rabarbar tzw. pola rabarbarowe (dziś ulica Parkowa i Chopina) na wyrób cukierków i marmolady produkowane przez „Unamel”. W  czasopiśmie „Kupiec” z 1924 r. czytamy”…Wytwórca miodu stołowego Dr. W A Henatsch w Unisławiu na Pomorzu, starannie przeprowadzoną reklamą, ułatwia odbiorcom swoim zbyt, co jest niezmiernie ważnem. To też „Unamel” jest popularną i znaną we wszystkich naszych dzielnicach marką….”.

Reklamy miodu sztucznego „UNAMEL” a później innych wyrobów ukazywały się w różnorodnych czasopismach:

Słowo Pomorskie, Kupiec, Dziennik chrześcijański i narodowy, Gazeta Bydgoska, Nadwiślanin, Orędownik Powiatu Chełmińskiego, być może jeszcze w wielu innych, jednak na podstawie tych gazet przygotowano niniejsze opracowanie.

Z ustnych opowiadań mieszkańców gminy wiemy, że nazwa miodu UNAMEL rozbija się na dwa człony UNA - jedyny i MEL – miód (słodycz). W ogłoszeniach reklamowych można odczytać jak określano wówczas miód sztuczny zachęcając do jego kupna: wykwintny smak, znakomity środek do smarowania chleba, smaczny, tani, pożywny, oszczędny, miód sztuczny jak masło miodowe, najlepszy sztuczny miód stołowy, wykwintny smak,  łyżka stołowa tego miodu zawiera tyle wartości odżywczych co jedno jajko kurze.

Warto tutaj dodać, że WERAMEL nowy miód sztuczny czyli  MASŁO MIODOWE - nie odbiegało od naturalnego i był na PRAWIE ZASTRZEŻONYM W BŁĘKITNO   -  ŻÓŁTYM OPAKOWANIU.

Od 1925 r. oprócz miodu fabryka produkowała: Drażetki-dessert, drażetki w różnych formach jako groszek kolorowy, krzemienie, ziarna kawowe, fasolki napełniane likierem, borówki, czereśnie, jajka wielkanocne, karmelki, cukier lodowaty KARMELKI „LOLLY” NA TRZONKU ponadto syrop jadalny, syrop cukrowy kandysowy i fondant śnieżno-biały. Hitem było masło czekoladowe KOKAMEL (Orędownik Urzędowy Powiatu Chełmińskiego 1924 r.).

Miód UNAMEL miał również sowich opozycjonistów. Bartnicy oburzali się, że nie można nazywać miodem czegoś co miodem nie jest (Bartnik Wielkopolski 1923.).

Prezentujemy ogłoszenia reklamowe miodu sztucznego i wyrobów cukrowych UNAMEL oraz dawne i współczesne etykiety produktów na słoiki i inne przedmioty „ocalałe od zapomnienia”, które znajdują się w Gminnej Izbie Pamięci.

Opracowała Elżbieta Jendrzejewska na podstawie Cyfrowych Archiwów oraz ze zbiorów Archiwów Państwowych w Toruniu i Bydgoszczy.

© Gminna Biblioteka Publiczna w Unisławiu