Gmina Unisław

Z Gminnej Izby Pamięci

Cymelium z początku XIX w. w naszej bibliotece. Ten skarb to dokument metrykalny sporządzony 19 września 1811 r. aświadczenie to  wykorzystywane było do aktu małżeństwa (Akt małżeństwa, którego dotyczy to zaświadczenie znajduje się w Muzeum Ziemi Chełmińskiej).

Na dokumencie umieszczona jest, odbita w laku, pieczęć z herbem Księstwa Warszawskiego - po lewej stronie znajduje się herb Saksonii, po prawej Orzeł Biały, dlaczego Orzeł na drugim miejscu? Albowiem „..z woli Napoleona  i zgodnie z postanowieniami Konstytucji 3 Maja, która rządy po Stanisławie Auguście oddawała Wettynom, księciem warszawskim został król Saksonii Fryderyk August…”. W półkolu pieczęci znajduje się napis: Krom Domainen Amt Unisław, co można tłumaczyć jako Biuro Domeny Unisław.

Oprócz dobrze zachowanej pieczęci w laku znajdują się jeszcze dwa sygnety: po lewej stronie u góry pieczątka z nominałem, pośrodku orzeł z koroną w otoczeniu gałązek                 i dodatkowo dużą koroną u góry (powrót do sygnet z czasów Stanisława Augusta) na dole      w półkolu GR.Pol.8 (groszy polskich 8 – opłata) i po prawej stronie pieczęć kontrolna Księstwa Warszawskiego F.A.R.

Tekstu dokonano na papierze czerpanym, grubym i sztywnym na którym znajdują się dwa filigrany (znaki wodne). Pomimo wszelkich starań nie udało się jednak ustalić z jakiej wytwórni pochodzi papier czerpany. Kustosz Działu Papiernictwa Duszniki Zdrój Pan Marcin Wyszyński odpisał …”Orzeł wskazuje na to, że papier pochodzi z Prus. Wszystkie papiery wytwarzane w Prusach miały posiadać orła pruskiego by nie być obciążone dodatkowym podatkiem. Co do napisu to chyba brzmi on: AIRENS ale nie mamy pewności co do dwóch pierwszych liter. Jednak ta nazwa i pokrewne nie odnosi się do żadnej znanej miejscowości    w Prusach. Najbardziej podobną jest Orzysz, po niemiecku Arys, a po prusku Aris, pasuje nawet herb. Ale to tylko można rozpatrywać, że często popełniano literówki w takich nazwach ale nie ma tu pewności. Papiernie w Prusach niestety nie zostały opracowane by mieć pewność”.

Tekst na dokumencie napisany jest w języku niemieckim i polskim. W języku polskim brzmi: Do aktów małżeństwa zawartego między wdowcem Janem Jakóbem Kniotem Knistem(?), Kowalem i między panną Elżbietą Szynklerówną, obojga z Unisławia. Dań (gdzie) w Chełmnie 26 września 1811 r. Podpis Biemann - Proboszcz Gminy Ewangelicko Chełmińskiej.

Powyżej tekst w języku niemieckim został sporządzony w Unisławiu na co wskazuje data Unisław, 19 września 1811 r. podpis osoby sporządzającej, pieczęć lakowa Księstwa Warszawskiego i dwa pozostałe sygnety-pieczęcie.

Tak więc taki skarb-kruk  z początku XIX w. w gminie Unisław też się znajduje i może posłużyć do dalszych poszukiwań historycznych. Zagadką jest z jakiej wytwórni pochodzi, być może kiedyś zostaną opracowane papiernie w Prusach i zagwozdka będzie wiadoma.

Dodam tylko, że opisywany dokument  przeszedł w posiadanie biblioteki w 2015 r. i został zakupiony na Allegro.

Oprac. Elżbieta Jendrzejewska

Przygotowano na podstawie rozmów z Panią Anną Soborską  -  Muzeum Ziemi Chełmińskiej, Panem Marcinem Wyszyńskim – kustoszem z Działu Papiernictwa Duszniki Zdrój oraz książki Alfreda Znamierowskiego „Insygnia, symbole i herby polskie” a także  strony internetowej http://pzf.plocman.pl/biuletyn/revenue.htm

Ponadto szukano informacji w Muzeum Papiernictwa w Dawnej Królewskiej Fabryce Papieru w Jeziornie, Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie, Muzeum Sztuki Drukarskiej i Papiernictwa w Supraślu, Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu.