Gmina Unisław

Położenie gminy

Unisław położony jest na wysokim brzegu pradoliny Wisły, będącej linią dzielącą wysoczyzny morenowej i doliny Wisły, w przepięknym rejonie tzw. "basenu Unisławskiego". W okolicach Unisławia występują klasyczne parowy, które osiągają niekiedy około 2 kilometrów długości i do 55 m głębokości. Z uwagi położenie Unisław stanowi dogodną bazę dla organizowania wycieczek rowerowych i krajobrazowych...

 

 

---

Dane statystyczne

Dane statystyczne za 2012 rok na podstawie informacji Urzędu Stanu Cywilnego

Urodzenia ogółem - 78, w tym:
   - dziewczynki - 41,
   - chłopcy - 37
 

 Najpopularniejsze imiona:
   dziewczynki:
     - Maja
     - Lena
     - Julia
     - Amelia
     - Nikola;
     - Hanna
     - Oliwia
     - Sandra
     - Alicja

   Chłopcy:
     - Szymon
     - Jan
     - Bartłomiej
     - Marcel
 
Małżeństwa – 63
Rozwody - 11
Zgony – 58
 
Zameldowań na pobyt stały - 66
Wymeldowań z pobytu stałego - 99
 
Liczba mieszkańców gm. Unisław na 31.12.2012r. – 6818 osób, w tym: 
   Unisław – 3590,
   Błoto - 198,
   Bruki Kokocka – 87,
   Bruki Unisławskie – 445,
   Głażewo – 133,
   Gołoty – 226,
   Grzybno – 612,
   Kokocko – 453,
   Raciniewo – 704,
   Stablewice - 370

---

Krótki rys historyczny

Tereny Unisławia i jego okolic położone na bardzo żyznych glebach były zamieszkałe od najdawniejszych czasów. W okresie przedkrzyżackim (ok.. 1161-1187) należały do wojewody mazowieckiego, Komesa Zyry. W latach 1226-1228, Ziemię Chełmiśką opanowali Krzyżacy. Oni wlasnie nadali osadzie herb psa wspiętego do góry w lewo i mającego zadarty ogon. Po drugim pokoju toruńskim, Unisław wraz z Ziemia Chelmińską przeszedł w rece polskie jako własność kapituły Chełmińskiej, w którym pozostał aż do rozbioru w 1772r. W 1883r. wybudowano tu cukrownie, a w 1902r. połęczenie kolejowe z Chełmnem. w 1920 r. Unislaw ponownie wrócił w rece polskie i po reorganizacji powiatu został siedzibą gminy. W 1946r. utworzono tu ośrodek zdrowia. Wieś była już wówczas całkowicie zelektryfikowana i miała sieć wodociagowa. W 1982r. Unisław liczył już 2876 mieszkańców (cała gmina 6783). Wraz ze stałym napływem ludności nastapil dynamiczny rozwój uslug, rzemiosla i budownictwa mieszkaniowego, co spowodowalo, ze Unisław ma obecnie cechy małego miasteczka, nadal bardzo atrakcyjnego pod względem gospodarczym i interesujacego turystycznie ...

---

---

 

Najcenniejsze zabytki architektury

 

Kościół parafilany p. w. św. Bartłomieja w Unisławiu

Pierwotny kościół parafialny w Unisławiu pochodził z około 1300 roku, a więc z okresu, kiedy na terytorium ziemi chełmińskiej zwierzchnictwo sprawował Zakon Krzyżacki. Wtedy już na pewno istniała tu parafia. W źródłach pisanych kościół jest wzmiankowany w roku 1445. Wezwanie św. Bartłomieja istnieje co najmniej od 1647 roku. Po wojnie 13-letniej, zakończoną przegraną Krzyżaków w 1466 roku, Zakon opuścił ziemię chełmińską i Pomorze Gdańskie. Unisław stał się wtedy własnością rycerską. W 1505 roku król Aleksander Jagiellończyk nadał Unisław biskupowi chełmińskiemu. Miejscowość musiała należeć początkowo do dóbr kapituły, ponieważ w 1517 roku biskup Jan Konopacki na drodze wymiany uczynił z Unisławia dobra biskupie. Taki stan posiadania trwał do rozbiorów Polski. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku, ziemia chełmińska znalazła się pod zaborem pruskim, dlatego też własność biskupów chełmińskich została przyjęta przez rząd pruski. W drugiej połowie XVI wieku parafia w Unisławiu obejmowała następujące miejscowości: Błoto, Głażewo, Głodowo, Gołoty, Łoktowo, Raciniewo, Siemoń, Stablewice, Unisław.

Parafia należała do dekanatu chełmżyńskiego. W czasie wojen szwedzkich kościół w Unisławiu prawdopodobnie uległ zniszczeniu, ponieważ w 1728 roku nastąpiła ponowana konserwacja kościoła, której dokonał biskup Feliks Ignacy Kretkowski. Przy kościele istniał szpital dla ubogich, który mógł pomieścić pięciu potrzebujących. Była to prawdopodobnie jednocześnie organistówka, która w 1913 roku spłonęła. Przy kościele funkcjonowała szkoła z nauczycielem, o której wzmianki pochodzą z lat 1647 i 1706.Kościół parafialny pod wezwaniem św. Bartłomieja w Unisławiu jest jednym z gotyckich kościołów wiejskich, budowanych na terenie ziemi chełmińskiej. Najstarsza część jest murowana z kamieni polnych. Na początku XX wieku kościół został generalnie przebudowany, zwrócony prezbiterium na zachód. Pierwotne prezbiterium kościoła obecnie stanowi kruchtę i część korpusu nawowego. We wnętrzu wydzielone prezbiterium jest przesklepione sklepieniem kryształowym. Najstarszym zabytkiem jest średniowieczna kropielnica granitowa. Kościół ztracił swój gotycki charakter na rzecz stylu neogotyckiego.

 

Kościół w Kokocku

Kokocko po raz pierwszy pojawiło się w źródłach w 1393 r. jako folwark komturstwa krzyżackiego w Starogrodzie. W Kokocku na początku XV wieku wzniesiono kościół parafialny, najprawdopodobniej drewniany, który jednak uległ spaleniu przed 1535. W 1829 roku w Kokocko powstała gmina ewangelicka będąca filią gminy chełmińskiej. Stan taki trwał do 1834 r., kiedy to gmina ta usamodzielniła się. W tym też czasie ukończono budowę nowego zboru ewangelickiego, którego uroczystego poświęcenia dokonano 3 września 1834 roku. Nie jest wiadomym do dzisiaj, czy nowy kościół powstał na terenie średniowiecznej świątyni, czy też wzniesiono go w nowym miejscu. Niestety, w 1855 r. został on znacznie zniszczony na skutek powodzi, jakie często nawiedzały tereny zalewowe położone blisko Wisły. Dzięki hojności członków gminy, która już w drugiej połowie XIX wieku skupiała około trzech tysięcy wiernych i była kulturowym i religijnym centrum okolicznych wsi, w 1862 roku kościół gruntownie odbudowano. Dwa lata później otrzymał on wezwanie Kościoła Zbawiciela. W 1877 r. zakupiono także dwa żeliwne dzwony odlane w Bohum. Bez większych zmian zbór ewangelicki w Kokocku przetrwał do 1945 r. Wtedy to został przejęty przez parafię rzymsko-katolicką i uzyskał nowe wezwanie Niepokalanego Serca N.P. Marii. Zlikwidowano elementy protestanckie, lecz całość bryły i część wyposażenia przetrwały w nie zmienionej formie do dziś. W 1990 r. kościół ponownie stał się kościołem filialnym parafii w Starogrodzie. Kościół zbudowany został w stylu klasycystycznym na planie prostokąta.

Jego głównym budulcem jest drewno. Od strony zachodniej przed licem muru znajduje się wieża z wejściem głównym. Dwie górne kondygnację wieży spełniają funkcję dzwonnicy. Całość korpusu i wieżę pokrywają dwuspadowe dachy pokryte dachówką. Budynek posiada szkieletową konstrukcję ścian o wypełnieniu ceglanym. W elewacjach bocznych dzielonych na dwie kondygnacje znajdują się po siedem prostokątnych okien zwieńczonych gzymsami. Wnętrze kryte jest stropem, dzielone kolumnami doryckimi na trzy nawy. Kolumny występują w dwóch kondygnacjach. W części zachodniej umieszczono chór muzyczny, a po jego przeciwległej stronie ołtarz współczesny budowie, który z niewielkimi zmianami przetrwał do dziś. Po jego obu stronach znajdują się zakrystia oraz składzik. Kościół w Kokocku jest dziś jedynym na ziemi chełmińskiej, dobrze zachowanym, typowym, szkieletowym kościołem ewangelickim.

 

Kościół parafialny p. w. św. Archanioła w Grzybnie

Miejscowość Grzybno występuje w źródłach historycznych pod nazwami: (1381 rok)- Griffen, Grieffe, Griffina slavicalis, (1472 rok) -Polska Grzywna, Gribno, Griewe a od 1866 roku- Gribnau. Nie jest znana data lokacji wsi. Po raz pierwszy wzmiankowana jest jako folwark krzyżacki w 1381 roku. Początkowo Grzybno należało do komturstwa i prokuratorstwa w Unisławiu, a następnie w XV do komturstwa starogrodzkiego, obejmując powierzchnię 45 łanów czynszowych (jeden łan-około 20 hektarów). Przy kościele p.w. św. Michała Archanioła istniała szkoła parafialna wymieniana w 1667 roku. W 1706 roku budynek szkolny pozostawał w ruinie, a nauczycielem był wtedy Franciszek Barnicki. W XIX wieku istniał przy kościele także przytułek dla ubogich. W 1857 roku wydano statut Bractwa św. Michała w Grzybnie i założono Bractwo Trzeźwości. Parafia w Grzybnie ,według badaczy zagadnienia, została ufundowana przez Krzyżaków w latach 1231 -1300. Jedyną informacją potwierdzającą istnienie kościoła w Grzybnie jest wzmianka w źródłach drukowanych w związku z planowanym w roku 1445 synodem laickim

Na podstawie bezpośrednich badań obiektu, badacze wyróżnili pięć etapów budowy kościoła. Do końca XIII w. powstała budowla salowa z kamienia narzutowego. Użyte do budowy kamienie nie zostały obrobione, tylko od strony lica muru zewnętrznego wygładzone. Przed połową XV w. przeprowadzono remont i modernizację kościoła stosując już cegłę. W drugiej połowie XV w. został zbudowany szczyt wschodni. W XVII w. obniżono kolebkę w prezbiterium, a w XIX w. dobudowano min. kruchtę południową. Opis obiektu - Kościół parafialny w Grzybnie pod wezwaniem świętego Michała Archanioła jest jednym z pięćdziesięciu murowanych gotyckich kościołów wiejskich na terenie ziemi chełmińskiej i jednym z dwudziestu ośmiu, których wnętrze zostało przykryte kolebką drewnianą. Należy do grupy kościołów salowych, opartych na rzucie prostokąta w proporcjach około 2:1.

O wartości artystycznej tego kościoła świadczy forma schodkowego szczytu wschodniego, nawiązująca do szczytu katedry chełmżyńskiej. Rangę obiektu podnosi przekrycie wnętrza kolebką drewnianą. Dużą wartość przedstawia też więźba dachowa z systemem ciesielskich znaków montażowych. Interesującą formę ma również wieża kościelna, która w dolnej-kamiennej kondygnacji posiada pierwotne schody w grubości muru, natomiast w górnej-drewnianej wyróżnia się bardzo skomplikowanym układem konstrukcji szkieletowej. Kościół parafialny w Grzybnie nie zmienił (poza kruchtą wejściową dobudowaną od południa i obniżeniem kolebki w prezbiterium) swego gotyckiego charakteru, co podnosi jego wartość artystyczną i naukową. Nie bez znaczenia dla wartości historyczno-dokumentalnej kościoła jest fakt, że w latach 1893- 1914 plebanem był tu Ksiądz Stanisław Kujot, wybitny historyk Pomorza oraz ziemi chełmińskiej.